Osmanlı Haraç Vergisi

Islâm vergi hukukunda olduğu gibi osmanlılarda da haraç iki kısma ayrılmaktadır.
Osmanlı haraç vergisi. Müslümanlardan alınan 1 10 oranındaki ürün vergisidir. Harâc ı ruûs harâc ı baş cizye vermekle mükellef kişilerden harâc ı arz bağ haracı araziden alınan vergi demektir. Bunlar haraç i muvazzaf yüzölçümüne göre ve haraç i mukasem toprağın verimine göre adını taşımaktadırlar. Osmanlı uygulamasında haraç terimi hem harâcî araziden ve hâsılatından hem de müslüman olmayan şahıslardan kişi başına alınan vergiyi ifade eder.
Haraç ın bu iki kısmı da ser î vergilerden olduğu için gerek ilk tarhı gerekse ilk tahsili ile ilgili bir başlangıç tespit etmek mümkün değildir. şer i vergiler 3 alt gruba ayrılır. Ayrıca bazı belgelerde arazi haracından ayırt edilmek için cizye yerine baş haracı tabirine de rastlanır. Ebusuud efendiye göre reayadan alınan vergilerin çoğu şer i vergilerdi.
Islam hukukunda gayr i müslimlerden alınan kelle vergisi. Osmanlı hukukçuları bu vergiyi harac ı mukasseme saymışlardır. Haraç osmanlı devleti nde daha ziyade gayr i müslim halkı ilgilendiren vergilerden biridir. 1925 yılında bu vergi halkçılık ilkesi doğrultusunda kaldırılmıştır.
Yüzyıla kadar bu vergiyi ifade etmek üzere genellikle haraç kelimesi kullanılmış daha sonra cizye veya cizye i şer î yaygınlaşmıştır.